Niegdyś mawiano, że być w Irkuckiej Guberni i nie pojechać do Doliny Tunkińskiej, to tak jak być w Rzymie i nie zobaczyć papieża. Sens tego powiedzenia zrozumie każdy, kto choć na chwilę zawita do tego niezwykłego miejsca. Widok dostojnych, wysokich gór wyrastających nagle wprost z płaskiego dna doliny zapiera dech w piersiach. Największym skarbem tego regionu są niezliczone źródła mineralne, ale wielbiciele gór zainteresują się raczej trasami trekingowymi i wspinaczkowymi w Tunkińskich Golcach. Niepowtarzalną atmosferę Doliny tworzą również jej mieszkańcy - w większości "potomkowie Czyngis-chana".
Dolina Tunkińska jest rozległą, głęboką kotliną śródgórską o długości prawie 200 km i szerokości od 3 do 32 km. Stanowi ona element ogromnego systemu środkowo-azjatyckich kotlin tektonicznych - jest w nim ulokowana pomiędzy jeziorem Chubsuguł a Bajkałem. Północną burtą doliny są Tunkińskie Golce (pasmo Sajanu Wschodniego), a konkretnie ich urwiste południowe stoki, które wyrastają wprost z dna doliny tu na wysokość względną 2000 m, tworząc niepowtarzalną scenerię tego regionu. Naprzeciwko nich rozciągają się łagodnie pofałdowane pasma gór Chamar-Daban, ograniczające "Tunkę" od południa. Od zachodu kotlinę zamyka masyw Munku-Sardyka - którego szczyt (3491 m n.p.m.) jest kulminacją całych Sajanów.
Aby dobrze poznać Dolinę Tunkińską i nacieszyć się jej niesamowitymi krajobrazami, warto ze spokojem odwiedzić jej najciekawsze miejsca, zatrzymując się m.in. przy lamaistycznych świątyniach, w uzdrowiskach (czemu nie zostać tam na turnusie leczniczym?) i w lokalach serwujących pozy. Ze względu na ograniczoną liczbę połączeń komunikacyjnych między miejscowościami, trzeba liczyć się z tym, że tempo poruszania się będzie raczej powolne i zwiedzenie tych okolic zajmie kilka dni. Można próbować jeździć autostopem, ale czasem ruch na drogach doliny zamiera, więc nasze tempo będzie podobne.
Dolina Tunkińska, a raczej pasmo Tunkińskich Golców i masyw Munku-Sardyka, przyciąga turystów górskich. Istnieją tu liczne trasy, od spacerowych na jedno popołudnie (Pik Lubwi koło Arszanu), przez dużo ambitniejsze wielodniowe szlaki trekingowe (Dolina Szumaka), po drogi wspinaczkowe w najwyższych partiach gór (szczyt SOAN). Istnieje możliwość pokonywania niektórych tras górskich na koniach wynajętych u miejscowych. Zarówno w Chamar-Dabanie jak i w Tunkińskich Golcach prawie każdą doliną wiedzie jakaś ścieżka, ale do wielu z nich nie sposób dostać się pieszo. Najbardziej dostępne są szlaki górskie w rejonie Arszanu i Niłowej Pustyni, ale to właśnie tam można spotkać najwięcej innych turystów.
Chojto-Goł to typowa buriacka wieś, położona ok. 8 km od Niłowej Pustyni, w Kotlinie Chojtogolskiej. Powstała na przełomie XVII i XVIII w., kiedy Buriaci znaleźli się pod rosyjskim protektoratem. Do tej części Doliny Tunkińskiej (wówczas niezamieszkanej na stałe) oddelegowano po jednej rodzinie z każdego buriackiego rodu, żeby chronić je przed najazdami Mongołów. Nazwa wsi jest połączeniem słów goł oznaczającego po buriacku rzekę i chojto, czyli północny, co wskazuje na usytuowanie miejscowości w dolinie rz. Jeche-Uchgun', a więc na północ od doliny Irkuta. We wsi działają są sklepy wielobranżowe z podstawowym asortymentem (niebieski, przed mostem jest czynny, z przerwami, całą dobę).
Mondy - wieś położona szerokiej dolinie Irkuta, na końcu Doliny Tunkińskiej, 10 km od granicy z Mongolią. W związku z tym przyjeżdżający tu obcokrajowcy muszą posiadać specjalne pozwolenie na przebywanie w strefie przygranicznej. Do rewolucji w Mondach znajdowała się siedziba misjonarzy zajmujących się rozprzestrzenianiem prawosławia w tej części doliny i nad jez. Chubsuguł. W architekturze wsi bardzo wyraźnie zaznaczają się ogromne ilości betonu - zapuszczone budynki dawnych kołchozów, centralny plac, most na Irkucie. Ciekawym obiektem jest spersonifikowana radziecka gwiazda, która stoi przy centralnym placu. W Mondach droga wiodąca przez Dolinę Tunkińską rozdwaja się: lewa odnoga prowadzi do Mongolii, a prawa w kierunku rejonu okińskiego, czyli do początku trasy na Munku-Sardyk.
Obecnie w Dolinie Tunkińskiej żyje około 25 tys. ludzi, zamieszkujących 35 wsi. Ponad połowa z nich deklaruje narodowość buriacką. Tradycyjnym zajęciem ludności Tunki jest rolnictwo i myślistwo. Wśród rolników przeważają hodowcy bydła, którego pogłowie liczy tu ok. 12 tys. W ostatnim czasie coraz więcej osób znajduje zatrudnienie przy obsłudze zwiększającego się ruchu turystycznego.
