Artykuł obowiązkowy dla wszystkich, którzy planują swoją pierwszą podróż po szerokich torach. Wyjaśniamy, czym różnią się poszczególne klasy wagonów, jak są one skonstruowane i z kim trzeba dobrze żyć. Podpowiadamy także, gdzie w czasie podróży szukać najlepszego jedzenia.
Rodzaje pociągów i wagonów
W rosyjskich kolejach pociągi dalekobieżne dzielą się na trzy podstawowe kategorie: pasażyrskij (osobowy), skoryj (pospieszny) i firmiennyj (firmowy). Różnią się one częstotliwością przystanków, szybkością jazdy, jakością, wiekiem i stanem wagonów oraz standardem obsługi, a także cenami biletów. W lepszych pociągach zdarzają się wagony, w których zapewniane jest wyżywienie (w cenie biletu) oraz przedziały oddzielne dla kobiet i mężczyzn.
Wagony są podzielone na klasy, które wymagają dokładniejszego omówienia:
płackartnyj (symbol „П”) – wagony bezprzedziałowe z miejscami leżącymi, najtańsze na dalekich trasach, mieszczące 54 pasażerów. Miejsca ułożone są na dwóch piętrach, część z nich ulokowana jest w poprzek wagonu, a część wzdłuż przejścia (w ciągu dnia zwyczajowo pasażerowie z góry mogą siedzieć na dole, przy stoliku). Posiadacze dolnych miejsc chowają bagaż do schowka pod swoim łóżkiem (bezpieczniejsze rozwiązanie), a pasażerowie zajmujący górę mają półki na bagaż pod sufitem. Duże plecaki mieszczą się bez problemu. Jazda takimi wagonami sprzyja poznawaniu ludzi i integracji, jest także stosunkowo bezpieczna, ponieważ wszystko tu dzieje się na oczach pasażerów. Minusem płackarty jest brak poczucia prywatności i duża „gęstość zaludnienia”.
obszczij (symbol „O”) – wagony bezprzedziałowe, identyczne jak płackartne, ale z miejscami siedzącymi, kursujące zwykle na stosunkowo krótkich trasach. Jeśli wypadnie nocny przejazd obszczim, to na trzech pasażerów przypadają dwa miejsca leżące i trzeba jakoś sobie radzić.
kupiejnyj (symbol „K”) - wagony z 4-osobowymi przedziałami, prawie dwa razy droższe od płackartnych. W każdym przedziale miejsca ułożone są w dwóch piętrach naprzeciw siebie, a pod oknem znajduje się stolik. Przestrzeń na bagaż jest pod dolnymi łóżkami oraz nad wejściem do przedziału. Przedział daje się zamknąć od środka, a w czasie postojów o zamknięcie można poprosić prowadnicę. Wada takich wagonów polega na tym, że pasażerowie przydzielani są do przedziałów niezależnie od płci (z wyjątkiem niektórych wagonów) i przez całą podróż jesteśmy skazani na towarzystwo tych samych ludzi – a nigdy nie wiadomo, na kogo trafimy. Dlatego osobom planującym samotną podróż zdecydowanie sugerujemy wybór płackarty.
SW (symbol „СВ”) - wagony z 2-osobowymi przedziałami, najdroższe i jeżdżące tylko w składach pociągów najwyższych kategorii.
We wszystkich rodzajach wagonów miejsca sypialne dolne oznaczone są numerami nieparzystymi, a górne – parzystymi. Takie same klasy wagonów obowiązują w pociągach białoruskich i ukraińskich oraz we wszystkich innych państwach byłego ZSRR oraz w Mongolii.
Życie w pociągu
Każdy wagon, niezależnie od klasy i kategorii pociągu, posiada swojego opiekuna-konduktora. Zwykle funkcję tę pełnią kobiety, nazywane prowadnicami. Do ich obowiązków należy sprawdzanie biletów podczas wsiadania, wydawanie pościeli, sprzątanie wagonów, otwieranie i zamykanie toalet, obsługa samowara, sterowanie oświetleniem itd. U prowadnic (które posiadają specjalne przedziały na początku wagonu) można także wypożyczyć szklanki, gry oraz kupić herbatę, przekąski itp. Warto odnosić się do nich z szacunkiem i żyć z nimi w zgodzie, bo w dużej mierze od tego zależy, czy podróż minie nam przyjemnie.
W każdym wagonie znajdują się dwie toalety – na początku i na końcu. Są one zamykane na kilkadziesiąt minut przy okazji przejazdów przez miasta, w których obowiązują tzw. strefy sanitarne. Mycie się jest utrudnione ze względu na ciasnotę, miniaturowe rozmiary umywalki oraz skomplikowaną obsługę kranu. Aby poleciała z niego woda, należy wystający z kranu bolec wcisnąć do góry. Dobrze jest mieć ze sobą metalowy kubek, w który można nabrać większą ilość wody do umycia włosów lub zrobienia „prysznica”. Niekiedy miejsca na stopy zarysowane na krawędzi sedesu sugerują, że nie należy nań siadać, ale raczej przyjąć pozycję „narciarską”. Pojemnik na śmieci znajduje się naprzeciwko toalety. Funkcję palarni dawniej pełnił „przedsionek” przy drzwiach wagonu, a obecnie palenie jest całkowicie zabronione (choć palacze pamiętają, gdzie b y ł a palarnia). W składach niektórych pociągów znajduje się prysznic [душ], z którego można korzystać za dodatkową opłatą – należy o to pytać prowadników.
Bardzo ważnym elementem wyposażenia wagonów jest samowar, z którego w każdym momencie można nalać gorącej wody. Przygotowanie herbaty czy dań zalewanych wrzątkiem nie stanowi więc problemu i warto na drogę zaopatrzyć się odpowiednie zapasy.
Gotowe jedzenie można kupić podczas dłuższych (15-20 min) postojów na stacjach – co następuje zwykle kilka razy na dobę (jeśli pociąg jest opóźniony, przerwy skraca się do minimum!). Porę i długość poszczególnych przystanków można poznać z rozkładu jazdy naszego pociągu, który wisi na drzwiach przedziału prowadnicy (obowiązuje czas moskiewski!). Chodzące po peronach babuszki sprzedają własnej roboty ciepłe pirożki, pierogi, pieczone kurczaki, ryby, a także lody, owoce, napoje, piwo itd. Jeśli babuszek nie ma, wtedy coś do jedzenia można kupić w budkach na peronach i w budynku dworca. W składach pociągów jedzie zwykle wagon restauracyjny, ale jest tam stosunkowo drogo, a jedzenie nie musi być zachwycające.
Dworce kolejowe
Rosyjskie dworce kolejowe w niewielkim stopniu przypominają nasze. Są to zwykle wielkie, reprezentacyjne budynki, czystsze i wygodniejsze (dotyczy to również dworców we Lwowie i Brześciu). Dlatego też wielu turystów bez większych oporów decyduje się spędzić na nich noc, jeśli wymusza to układ połączeń. Oprócz ogólnej poczekalni na dworcach są również płatne poczekalnie o podwyższonym komforcie – z fotelami, kanapami itp. Często działają także dworcowe „hotele” [Комнаты отдыха], w których można wynająć pokoje na godziny – czasem jest to dobre rozwiązanie kwestii noclegu, choć generalnie są one drogie.
Kasy kolejowe dzielą się na obsługujące pociągi dalekobieżne [дальнего следования] oraz podmiejskie [пригородные] i często znajdują się one w innych częściach dworca. Na dużych stacjach działają „centra obsługi klienta” [сервис-центр], w których m.in. można kupić bilet bez kolejki (za to z prowizją), kupić bilety lotnicze, skorzystać z Internetu, zarezerwować nocleg czy wezwać taksówkę.
